Üçüncü Ayın On Dördü (3.14) * Dünya Pi Günü Doç.Dr. İlhan İÇEN Başlığa baktığınızda tıpçıların gününün ), bilinen enellerinden alındığı sanılmasın. Bir matematik sabiti olan Pi ( yakın değeri 3.14 dür. Bundan dolayı dünyada bazı matematikçiler üçüncü ayın on dördünü ‘Dünya Pi Günü’ olarak kutlamaktadırlar.(Bakınız Google ‘Pi Days’). Bugün Apple Pi pastaları yenilmekte, Happy Pi Day şarkıları söylenmekte, yine Pi basamakları notalarla eşleyerek oluşturulan küçük melodi eşliğinde Pi dansları yapılmakta, Pi besteleri çalınmakta, Pi nin basamakları ile kelimeleri eşlenmiş şiirleri okunmakta, Pi ödülleri dağıtılmakta, Pi yi 50, 100, 1000 basamağına kadar ezberleyenlerin gösterisi sunulmakta, günün anlam ve önemini belirten konuşmalar yapılmaktadır.

Tarihi M.Ö. 2000 yılına dayan Pi, bilindiği gibi büyüklüğü ve küçüklüğü fark etmeyen her çemberde yada daire de görülen bu matematik sabiti, çemberin çevresinin çapına bölümüyle elde edilir. Babiller Pi yi 3 veya 3.125 olarak almışlar. Mısırlılar 3.1604 olarak kullanmışlardır. Heredotas, Heredot tarihi eserinde Pi sayısı verdiği değer 3.58 dir. Archimedes ise Pi yi 3.1408 ile 3.1428 arasında bir sayı olarak düşünmüştür. Hata payı 0.002 dir. Çin ve Greek matematikçiler Pi yi 3.162 değerini bulmuşlardır. 1436 yılında ünlü Semerkantlı Türk Matematikci Giyasüddün Cemşid El Kaşi, ilk defa Pi sayısının değerini 16 ondalığa kadar hesaplamıştır. Risalet’ül fi Mahifül Daire isimli eserinde Pi için verdiği değer 3.1415926535898732 dir. Bu zamanın matematikçilerinden 200 yıl daha ilerde olduğunu kanıtlamıştır. Ayrıca ondalık sayılarla ilgili ilk bilgiler yine bu Türk bilginine aittir. 1596 yılında Lodolph, Pi yi 35 basmağa kadar, Abraham 1699 yılında 72 ondalığa kadar hesaplamışlardır. Daha sonra yarış kızışmış, bilgisayarlar icat edildikten sonra IBM ile 704 160 ondalığa, 1991 de Chundnovcky Kardeşler Pi yi 2 260 321 363 ondalığa kadar hesaplamayı başarmış, bilgisayar kitlenmiş ve hata vermiştir. 1999 yılında Prof. Kanada başkanlığında değişik üniversitelerde bir araştırma grubu Tokyo Üniversitesinde 206 158 430 300 ondalığa kadar hesaplandı. Son olarak Kasım 2002 de yine Prof. Kanada başkanlığında dokuz kişilik bir araştırma grubunun beş yıl süren program hazırlama safhasından sonra Tokyo Üniversitesinde Hitaci Süperbilgisayar ile 400 saate aşkın bir sürede 1.24 triliyon basamağa kadar hesaplamışlardır. Sonu bulunmayan bu sayı aslında iki ondalık sayı arasına sıkışmış bir sayıdır. 3.1414<PI

Yani sonsuz fakat sınırlıdır. Çember gibi basit bir şekilde sonsuza kadar devam eden bir sayı çıkmaktadır. Çemberde Pi yi göremeyiz. Oralarda bir yerde işte. Pi sayısı çemberin karanlıkta kalan noktasıdır sanki.O bazı matematikçiler için kutsal bir sayıdır, tıpkı e ve Phi gibi. Ama onun serüveni henüz bitmemiştir. Bugün Pi sayısının evrenin sırlarına dair cevaplar içerdiğini düşünen insanlar vardır, Bazıları kendilerini pi nin gizemini çözmeye adamıştır. Gizemi hale çözülmemiştir. Onun peşinde sayı avcıları vardır. Hiçbir sayı bu kadar üne kavuşmamıştır. Pi sayısının Incil den geçmiş olmasından dolayı sayıyı kutsayanlar çıkmıştır. Üstelik Tevrat ve Kuran nın sayılarla şifrelendiği bu şifreler çözüldüğünde sonsuza kadar olacak her şeyin bulunacağı inancı, pi sayısını da tekrarlanmayan sayılardan olduğundan (tekrarlanmayan olaylar olarak düşünülüyor) dolayı bu sayıyı kutsal kitaplarda iddia edilen şifreler arasında ilişki kurulmaya çalışılmaktadır.Pi nin herkes için ayrı bir anlam ifade eder. Hem ilkokul öğrencisi hem de üniversite profesörü için anlam taşır. Kimi için o yunan alfabesinde 16 sıradaki harftir. Kimine göre fizik ve matematikte görülen bir sabit, yada Archimedes sabiti, Ludolph sayısıdır. Bir başkasına göre çemberin çevresinin çapına oranı yada yarıçapı 1 olan dairenin alanıdır. O, sin x=0 denklemini sağlayan en küçük pozitif sayıdır. Bir başka grup için tamamen farklı anlam içerir. Pi Sundance film festivalinde birincilik alan filmin adı, müzik topluluğu adı, şirket adı, kullandığı parfümün adıdır. Bilim adamları için onun yeri tartışılmaz. Fizikçi için Einstein nin denklemi, Schröder Dalga denklemi, bir istatikçi için normal dağılımlar için yoğunluk denklemi ne kadar önemli olduğunu sadece onlar bilir. Matematiğin hemen hemen her dalında görülür.

Sonuç olarak, Pi ile uğraş, insanın doymak bilmeyen bilim açlığı ve merakıdır. Onun basamakları sonsuza uzarken, matematikte yeni kavramlar ortaya çıktı. Bilgisayarın gücünü ve hızını onunla deniyoruz. Kısaca Pi gelişmenin bir sembolüdür. Onun sırrını ararken kendinizi ve evreni keşfetme şansınız oldukça fazladır. Dünya Pi günü kutlu olsun.

* Bu yazı İnönü Üniv. Matematik Topluluğu web sayfası stu.inonu.edu.tr/~matematik alınmıştır.

1987′den beri 14 Mart dünya Π (pi) günü olarak kutlanıyor. Pi sayısını sizlere tanıtmaya gerek olduğunu sanmıyorum. Neredeyse matematiğin tarihi kadar eski. M.Ö. 1650 yılında, Eski Mısır’da yazılmış Rhind Papirüsü’nde bahsi var. Pi demiyorlar ama, çevrenin çapa oranındaki o sabiti biliyorlar. Aynı zamanda Einstein ın doğum günü de 3/14. Dünya bilim çevreleri, özellikle bilime gönül vermiş gençler, çeşitli aktivitelerle bu günü kutluyorlar. İngilizce pi sayısı pay diye okunuyor. Pie (turta) da pay diye okunduğu için, üstelik de turta dairesel olduğu için eğlenceli benzetmelerle hoşluklar yapılıyor.
Paynştayn gününüz kutlu olsun!

Bu arada Pi sabitinin gerçekte kaç haneli olduğu bilinmiyor. Gelişmiş bilgisayarlarla bile bu sabit şimdiye kadar en fazla 1,24 trilyonuncu basamağa kadar ulaşıldı. Bu sitede pi sayısının bir milyon haneli olarak verilmekte. Yine aynı sitede pi logolu tshirtler, kupalar ve afişler satılmakta ilgilenenlere duyurulur. Pi sayısını sadece 3,14 olarak bilenler için bu sitede de 4 milyon basamaklı hali var. Gerçekten merak edenler bakabilir.

Pi sayısı (π = 3.14)
Bunu hepimiz biliriz ama bunun özel bir gün olarak kutlandığını bilenimiz yok denecek kadar azdır. Meselâ ben yeni öğrendim. Pi Günü Amerika’da her yıl 14 Mart’ta kutlanır. Bize henüz gelmedi.

Neden 14 Mart?
Mart ayı bildiğimiz gibi yılın 3. ayıdır. Amerika’da tarihleri yazarken Avrupa’dakinin aksine ay önce, gün sonra yazılır. 14 Mart “3.14” şeklinde; pi sayısı da zaten 3.14.

Böyle bilimsel şeylere önem veren, bilimi tekniği baş tacı eden toplumlar elbette her zaman bilim ve teknoloji alanında bizden ilerde olacaktır.
İlk Pi Günü 1988’de San Fransisko’da kutlanmış.

14 Mart’ta, öğleden sonra saat 1.59’da kutlanıyor.
Şöyle düşünün:
π = 3.1415926535…







hatta bugün google amca bile günün anlam ve önemine uygun hazırlanmış.
bakınız;

hehehe bunun gamı günü varmış yaa...

Kutlu mutlu olsun dünya pi günümüz
İyi ki varsın pi

yaşasın pi ler