Çocuklarda Yeme Davranışı ve Aile Tutumları


Çağımızın en önemli sağlık problemlerinden biri olan yeme bozuklukları ve kilo problemleri(aşırı zayıflık veya aşırı kilo) çocukluk döneminde yerleşmeye başlar ve zaman ilerledikçe aşılması güç bir engel haline gelir. Yeme davranışındaki bozukluklar, fiziksel ve psikolojik değişimler, aile yeme davranışı ve sağlık algısı, aile içi ilişkiler ve ebeveyn tutumu, duygu durumdaki değişimler ve çevresel faktörlere bağlı olarak ortaya çıkar. Yeme problemleri erken çocuklukta başlayabilir ve zaman içerisinde şekil değiştirebilir. Çocukluk dönemi yemek seçme, az yeme, belli yiyeceklere takılıp kalma veya aşırı yeme zaman içerisinde kendiliğinden ortadan kaybolabildiği gibi ergenliğe doğru fiziksel, psikolojik, duygusal ve çevresel değişimlerle aşırı zayıflık takıntısından duygusal aşırı yeme problemlerine kadar olan bölmedeki çeşitli yeme bozukluklarına dönüşebilir. O nedenle yeme problemlerini sadece dönemsel değil uzun vadede değerlendirmek gerekir. Bu problem erken önlem alınmazsa çocukların şimdiki ve gelecekteki hayatlarını fiziksel, psikolojik ve sosyal olarak olumsuz yönde etkiler. Çocuklardaki yeme bozukluklarına baktığımızda en önemli olarak tanımlayabileceğimiz bozuklukları şu şekilde sıralayabiliriz.
Yemek Seçme ve Sınırlı Beslenme
Yemek Yemeyi Reddetme/Az Yeme
Yeme Fobisi
Aşırı Yeme
Yemek Seçme ve Sınırlı Beslenme
Genelde okul öncesi çocuklukta görülür. Yemek seçme ve daha çok belli yiyeceklere odaklanma en belirgin özellikleridir. Aileler çocuklarına sebze ve meyve yeme alışkanlıkları kazandırmaya çalışırken çocuklar genelde tercihini patates kızartması, köfte, makarna, çikolata gibi yiyeceklerden yana yapar. Anne ve babalar çocuklara zorla farklı yiyecekler yedirmeye çalışırlar ama bu çaba genelde boşa çıkar. Aile sebze ve meyve gibi sağlıklı besinleri yedirmeye direttikçe çocuk karşı çıkar ve aslında bir anlamda kontrolü ele almaya başladığını kanıtlamaya çalışmaktadır. Eğer aile bu konuda çok fazla üzerine düşerse çocuk bu davranışı sırf kontrolü ele almak , ilgi çekmek için devam ettirebilir.
Neler Yapılabilir?
Sabırlı olun, zorlamak bir sonuç vermeyecektir.
Sevmediği yiyecekleri sevdiği yiyeceklerle verin örneğin sebzeli hamburger yapın. İlla sebzeyi sebze yemeği olarak vermek zorunda değilsiniz. Değişik tarifler yaratabilirsiniz.
Çocuklara sabırla sağlıklı beslenmeyi, besinlerin vücutlarına neler yapabileceğini anlatın.
Çikolata, şeker, tatlıyı ödül olarak kullanmayın. Bu sefer sebze yemek çocuk için atlatılması gereken bir süreç gibi gözükür. Bu davranış oturacağı için tatlı için sebze yemeğe başlayacaktır. Çocuğu ödüllendirin ama tatlı ile değil.
Huzurlu bir aile ve yemek ortamı önemlidir. Eğer çocuk masada huzursuzsa, sohbet edilmeyen bir masada, ya da tartışılan bir masada ise duygusal olarak gerilir ya da ilgi çekmeye çalışır ya da dikkati yemediği besinlere çekmeye çalışabilir.
Yemek ortamlarını değiştirebilirsiniz. TV seyrederken ya da oyun oynarken değil ama kendisini huzurlu ve mutlu hissettiği ev ortamında yedirebilirsiniz.
Yemek Yemeği Reddetme ve Az Yeme
Yemek yemeği reddetme küçük yaşlardaki çocuklarda görülebilen bozuk yeme davranışıdır. Bu durum kendini kaygı ve strese bağlı olarak ortaya çıkabilir. Ayrıca, yemek yemeği reddetme çocuklar için bireyselleşme ve bağımsızlık göstergesi de olabilmektedir. Eğer çocuğunuz yemek yemeği reddediyorsa ya da az yemek yiyorsa bu bireyselleşmesi ile bağlantılı olabilir. Yeme davranışı bir anlamda çocuğun bağımsızlığını ele almasının bir göstergesi olabilir. Çocuk yemek yemeği reddederek kendi seçimlerinin olduğunu göstermek isteyebilir. Kaygı veya okul stresi, anne ve baba ile ilgili problemler çocukta kaygı yaratabilir. Bu durum da yemek yeme davranışına yansıyabilir. Eğer ebeveynler çocuğa yeterince ilgi göstermiyorsa çocuk ilgi çekmek için yemek yemeği reddedebilir. Çocuğun gerçekten yemekle bir problemi var yoksa duygusal bir problemi mi var daha iyi gözlemlemek için farklı ortamlardaki yeme davranışları incelenmelidir.
Neler Yapılabilir?
Çocukta kaygı ve stres yaratan faktörleri belirlemeye çalışın gerekirse bu konuda bir uzmandan destek alın.
Yemek yemese bile düzeli olarak sofraya oturmasını sağlayın çünkü böylece çocuk sofra adabı ve sağlıklı yeme davranışını öğrenmiş olur.
Rahat ve huzurlu bir aile ortamı, sofrada sohbet edilip çocukla birşeyler paylaşmak yeme problemlerinin ortadan kalkması için önemlidir.
Yemesi için baskı yapmak ters tepki yaratacaktır. Hiçbir çocuk kendini açlıktan öldürmez.
Öğün aralarında abur cubur meyve suyu vermeyin ayrıca az yemek yediğini düşündüğünüz çocuğunuz belki de aslında o kadar da az yemiyordur. Yeterli kalori ihtyacını alıp almadııını anlamak için besin günlüğü tutun yani nerede, ne zaman ve ne yediğine dair.
Yeme Fobisi
Çok sık görülmemekle birlikte küçük yaştaki çocuklarda rastlanabilen yeme bozukluğudur. Yeme fobisi genelde çok nadir görülür ve yemekle ilgili travmatik bir olaydan sonra ortaya çıkar. Örneğin boğazına mısır patlağı kaçması, zehirlenme sonrası kusma gibi durumlardan sonra ortaya çıkar. Daha öncesinde zehirlenme ya da boğulma gibi deneyimleri olan çocuklar tekrar aynı şeyleri yaşayacakları korkusuyla yemek yemeye karşı fobik tepki verebilirler. Çocuk bu durumda yemeği reddeder. Sadece sıvı besinler alır.
Neler Yapılabilir?
Yemek yemesi için çocuğunuzu zorlamayın
Yeme fobisi aşılması oldukça zor bir durumdur. Bu durumda mutlaka psikolojik destek alınması gerekir.
Aşırı Yeme
Aşırı yemenin çeşitli sebepleri olabilir. Psikolojik, davranışsal ve çevresel faktörler aşırı yeme davranışını tetikleyebilir. Can sıkıntısı, yorgunluk gibi duygular aşırı yemeği tetikleyebilir. Eğer anne veya baba duygularla baş etmek için aşırı yemeyi kullanıyorsa çocuk da duygularla baş etmek için aynı yönteme başvuracaktır. Tv seyrederken yemek, ayakta yemek, oyun oynarken yemek çocuğun ne kdr yediğini fark etmemesine sebep olacağı için yemeği sofrada ve yemeğe odaklanarak yemek aşırı yeme ataklarını önlemeye yardımcı olacaktır. Besinler konusunda yeterince bilgi sahibi olmama da çocuğun aşırı yemesine sebep olabilir. Diğer bir deyişle eger çocuk besinlerin vücuduna neler yapabileceğini bilmiyorsa yemeği kontrolsüzce yiyebilir. Çocuk ağladığı zaman anne ve baba çocuğa abur cubur veriyorsa çocuk da kendisini ii hissetmek için abur cubura odaklanır. Dolayısıyla abur cubur yemek kendisini duygusal açıdana tatmin etme yöntemine dönüşür.
Neler Yapılabilir?
Aşırı yemeyi önleyici faktörlerden bir tanesi anne ve babanın yeme davranışı konusunda iyi birer rol model olmasıdır. Duygusal problemleri yemek ile çözmeye çalışmama, fizyolojik ve duygusal açlığı birbirinden ayırmasını öğretmek ki bu da bedensel ipuçlarını dinlemeyi öğretmekle olur.
Çocuğunuz ağladığında veya üzüldüğünde ona sevdiği yiyeceği verip o şekilde teselli etmek yerine ona sarılın. Yoksa yemek çocuk için üzüldüğünde kendisini teselli etme aracı haline gelir ki bu da yetişkinlik döneminde hızla kilo almasına sebep olacaktır.
Yemeği ödül olarak kullanmayın. Yoksa hayatı boyunca yemeği bir ödül olarak görecek bu da yemekle sağlıklı bir ilişki kurmasını engelleyecektir.
Sofrada sohbet ederek yemek yeme çocuğun yemekle olan ilişkisini olumlu anlamda etkileyecektir. Ailece sofraya oturmaya özen gösterin. Sofrada TV ye odaklanmak yerine sohbet edin. Yalnız gergin konuları konuşmaktan kaçının.
TV karşısında, PC karşısında yemesine izin vermeyin. Yemek yerken yemeğe odaklanması açlık ve tokluk duygusunu algılamasına yardımcı olacaktır.


.alıntı.