Okul Fobisi

Okul Fobisi Hangi Durumların Habercisi Olabilir?

Bir çocuğun okul devamsızlığının sosyokültürel, fiziksel ve psikiyatrik hastalıklar gibi birçok nedeni olabilir. Davranım bozukluğu belirtisi olan okuldan kaçma davranışı ise ayrı bir durum olarak sınıflandırılır. Özellikle anksiyeteye (kaygı) bağlı olarak okula devam etme güçlüğü, Ayrılık Anksiyetesi veya Okul Fobisi tanılarıyla ifade edilmekle beraber daha kapsamlı olması nedeniyle “Okul Reddi” olarak tanımlanabilir.

Okul fobisi Anksiyöz okul reddinde; duygusal sıkıntı, karın ağrısı, bulantı-kusma gibi somatik belirtiler, uyku bozuklukları, rahatsız edici takıntılı düşünceler ve şiddetli kaçıngan reaksiyonlar nedeniyle çocuğun okul devamı ve başarısı önemli boyutlarda bozulabilir. Yapılan bir çalışmada okuldan kaçınma ya da okula gitmek istememe; Okul Fobisi olan grupta %100 olarak bulunmuşken, Ayrılık Anksiyetesi grubunda ise % 73 olarak bulunmuştur. Okul reddi; okul çağı çocuklarının yaklaşık olarak % 5’ de gözlenir. Kız/erkek oran farkı bulunmayan bu durum; en sık 5-6 y ve 10-11 yaş aralığında gözlenir.

Bir çok çalışmada anksiyöz çocukların özellikle annelerinde olmak üzere ebeveynlerinin psikiyatrik problemler taşıdığı ve bu durumunda çocuğun ruhsal yapısı üzerinde rol oynayabileceği hipotezi araştırılmıştır. Yapılan bir çalışmada Ayrılık Anksiyeteli çocukların annelerinde %83, Fobik Bozukluğu olan çocukların annelerinde ise % 53 oranında yaşam süresince en azından bir kez olmak üzere Anksiyete Bozukluğu öyküsü olduğu bulunmuştur. Ve aynı zamanda Ayrılık Anksiyetesi olan çocukların annelerinde, Okul Fobisi olan çocukların annelerine göre 4 kat daha fazla Duygulanım Bozukluğu saptanması dikkat çekici bir nokta olarak değerlendirilmiştir. Sonuçta anksiyöz okul reddi olan çocukların tedavi parametrelerinden biri olan aile müdahaleleri programının tedaviyi belirgin bir şekilde etkileyebileceği açıkça ifade edilmektedir.

Okul reddinin kısa dönem sekelleri; zayıf akademik performans, aile ve akran ilişki sorunları olarak değerlendirilirken, uzun dönem sekellerinde ise yüksek eğitim şansını kaçırmak, işsizlik, sosyal problemler ve sonraki psikiyatrik hastalıklar için yüksek risk taşıma olarak bulunmuştur. Yapılan geniş kapsamlı bir çalışmada okul reddi olan çocuklarda; Ayrılık Anksiyetesi Bozukluğu (%38), Sosyal Fobi (%30), Özgül Fobi (%22) ve geri kalanda da Panik Bozukluk ve Travma Sonrası Stres Bzk. tanıları bulunmuş olup sonuçta 2 ana grup (ayrılık anksiyetesi olan grup ve fobik grup) tespit edilmiştir. Birçok çocukta, birkaç tanı birlikte konulmuş ve en sık eşzamanlı bulunan tanı olarakta Aşırı Anksiyete Bzk. saptanmıştır.

Okul reddi olan çocukların; klinik görünümleri, aile dinamikleri ve okul başarı durumlarının farklı olması nedeniyle değerlendirmelerinin kapsamlı olması gerekir. Aile tipleri kategorize edilirse, aşırı bağlı aile, çatışmalı aile, izole aile, ayrılmış aile ve sağlıklı aile olarak değerlendirildiğinde; problemli aile ilişkilerinin okul reddine yol açabileceği ve bu nedenle de tedavi protokollerinde aile terapisinin çok modelli yaklaşımın içinde yer almasının önemi bilinmektedir.

Uzm. Dr. Nuşin Bilgin
Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı