Sokrates Kimdir?

Sofistlere karşı koyanların başında yer alan, ilk çağın en büyük düşünürüdür.

Sofistler, göreli (relativ) bilgi anlayışını kabul etmişlerdir. Onlara göre tüm insanların kabul edebileceği doğrular olmadığı gibi bir ölçü de yoktur. Protagoras “İnsan, her şeyin ölçüsüdür” sözüyle doğru bilgilerin insan duyumlarına göre değişeceğini dile getirmiştir. Sokrates ise, tümel bir doğrunun bulunabileceği inancındadır. Hayatı boyunca sofistlerle tartışmıştır. Sofistlerle ortak yönü de vardır. Araştırıcı oluşu, hazır bulduğu şeylere inanmayan, aklın önderliğinde eleştiri yapan bir düşünürdür.
Ona göre doğrular yardır. Bu doğrular insan aklında gizlidir. Önemli olan bu doğruları gün ışığına çıkarmaktır. Çarşı, pazar dolaşan Sokrates karşılaştığı insanlarla karşılıklı konuşur, bilgiç geçinenlerle alay eder, tartışır. Bir köleye dahi geometri teoremleri çözdürmeye kalkışır. Onun bu metodu, karşılıklı sanatı anlamına gelen diyalektik bir metottur.

Bir okula bağlı kalmamış, kendisi de bir okul kurmamıştır. Ancak etrafında halktan insanlar, öğrencileri güneşin doğuşundan batışına kadar Atina sokaklarında onu takip ederler. Düşüncelerini öğrenmeye çalışırlar. Sofist olmadığı halde onun yüceliğini çekemeyen kimseler sofistlikle suçladılar. “Gençlerin erdemini bozmak, Atina’ya yeni tanrılar getirmek, törelere karşı gelmek” suçlarından yargılanan Sokrates ölümle cezalandırılır. Savunmasında kendi kendisiyle tartışan, düşüncelerinden sapmayan, ölümden korkmayan bir kişi olarak yargıçların karşısına, haksızlıklara karşı çıkarak direnir. Sokrates davranışlarıyla düşünceleri arasında tam bir tutarlılık kuran bir filozoftur. Onun büyüklüğü buradan gelir. Mücadelesinde tam bir ahlak kahramanıdır.

Onun üzerinde durduğu en önemli konu ahlâk konusudur. Ona göre erdem bilgiye dayanır. Mutluluk iyiliktir. Erdemli olmadır. Bilgili olmadır. Erdem bilgidir, “Kimse bile bile kötülük etmez.” Sokrates’in ahlâk anlayışı akılcı ve mutlu bir ahlak anlayışıdır.

“Düşüncelerini kuramsal olarak değil, doğrudan doğruya yaşama biçimi ile gerçekleştiren Sokrates’in etkisi çok büyük olmuştur. Sokrates İlkçağ sonlarına dek bilgenin en etkin örneği sayılmıştır.”

Sokrates kendisinden sonra gelen filozofları etkilemiştir. Çeşitli okulların kurulmasına neden olmuştur. Bu okullar Me-gara, Elis-Eretria, Kynikler, Kyrene okuludur.

Sokrates’in günümüze kadar gelen herhangi bir eseri yoktur. Onun düşüncelerini öğrencisi Platon’un diyaloglarından öğreniyoruz.