Ahmet Mithat Efendi Hayatı ve Eserleri
Ahmet Mithat 1844 yılında İstanbul’da Tophane’de doğdu. Babası küçük bir esnaftı. Altı yaşlarında babasını kaybeden küçük Ahmet, yokluk içinde büyüdü. Memur olan ağabeyi Hafız Ağa’nın yanında yurdun birçok yerlerini gezdi. Bu arada ilk ve orta öğrenimini de tamamladı. İlk olarak Rusçuk’ta devlet görevine girdi. O çağda Rusçuk’ta Genel Vali bulunan büyük devlet adamı Mithat Paşa, onu korudu. Nihayet adını da o verdi.
Mithat Paşa, 1868 yılında Bağdat valiliğine atanınca Ahmet Mithat’ı da birlikte götürdü. Bağdat’a gitmesi genç memur için çok yararlı olmuştu. Çünkü bir yandan Fransızca ve fars dilini öğreniyor, boş saatlerinde de faydalı kitaplar okuyarak bilgisini genişletiyordu. İlk yazılarını Bağdat’ta bir gazetede yayınladı. Ahmet Mithat üç yıl sonra İstanbul’a döndü. Tahtakale’de bir ev tuttu. Bu evde kurduğu özel basımevinde kendi yazılarını dizip basmaya başladı. Bu yazıların dizilip basılmasında bütün aile birlikte çalışır, eser tamamlandıktan sonra Ahmet Mithat bunları kendi eliyle satışa çıkarırdı.
Gazeteci Ahmet Mithat
Ahmet Mithat, kısa bir süre sonra işlerini geliştirdi. Basımevini Babıali’ye (bugünkü Ankara Caddesi) taşıdı. 1872’de Mithat Paşa Sadrazam (o çağın Başbakanı) olunca Ahmet Mithat Devir isminde bir gazete çıkarmaya başladı. Ama gazetesinin yayın hayatı pek kısa oldu. İlk sayısından sonra kapatıldı. Onun yerine Bedir gazetesini kurdu, Dağarcık ve Kırkanbar dergilerini çıkardı. Ahmet Mithat, saray tarafından takip ettirilen yazarlar arasındaydı. Bir ara yayınları toplatıldı, basımevi kapatıldı, kendisi hapse atılarak Rodos adasına sürüldü. Rodos’ta kaldığı yıllar boyunca bütün zamanını okumaya, okutmaya ve yazmaya ayırdı. Özel bir okul açtı. Birçok roman yazdı.
İstanbul’a döndükten sonra yeniden gazeteciliğe başladı. Devletin resmi gazetesi olan Takvim-i Vakayi de başyazarlık yaptı. 1878 yılında, uzun yıllar çıkardığı Tercüman-ı Hakikat gazetesini kurdu. Bu gazetede birçok roman ve çeşitli konularda makaleler yayınladı. Tartışmalara girişti.
Değerli yazar, yazı hayatını sürdürürken bir yandan da devlet işlerinde çalıştı. Memurluktan emekliye ayrıldıktan sonra Darülfünun (Üniversite) da tarih dersleri verdi. Darüşşafaka’da Ders Nazırlığı (öğretim başkanlığı) yaptı. Bu görevdeyken bir gece kalp durmasından öldü (1912).
Ahmet Mithat Efendi geniş bir okuyucu topluluğuna hitap eden bir gazeteci ve romancıydı. O çağda okuyucu azdı ve okuma sevgisi yok gibiydi. Halk, masal kitaplarından başka birşey okumuyordu. Ahmet Mithat, toplumun bu durumunu göz önüne almış ve yazılarına öğretici bir nitelik vermenin gerekli olduğuna inanmıştı. Romanlarının meraklı ve sürükleyici, hem öğretici olmasına dikkat ederdi. Yeri geldikçe veya bir yer ve kişi ismi geçtikçe uzun açıklamalara girişir, okuyucunun genel kültürünü artırmak için geniş bilgiler verirdi. Bu yönden onu bir romancı öğretmen olarak da görebiliriz.
Ahmet Mithat’ın en büyük özelliklerinden biri de yazılarını konuşulan Türkçe ile yazması ve yabancı kelimelerle tam-lamlar kullanarak yapmacığa kaçmamasıdır. Namık Kemal, Abdülhak Hamit ve Recai zade Ekrem gibi çağdaşları çok sanatlı, ağır bir dil ve anlatım kullanırlardı, işte bu arı Türkçesi ve seçtiği konuların sürükleyici ve öğretici olması yönünden Ahmet Mithat Efendi büyük bir okuyucu topluluğu bulmuş, çağının en çok okunan yazarları arasına girmiştir.
Ahmet Mithat’ın Eserleri
Ahmet Mithat, Fransızcadan çevirileriyle birlikte kırka yakın roman yazmıştır. Hikaye kitaplarıyla ansiklopedik eserleri de bir kitaplık doldurur.
Romanları arasında Hasan Mellah (1875), Hüseyin Fellâh (1875), Dünyaya ikinci geliş (1875), Felatun Beyle Rakım Efendi (1876), Paris’te bir Türk (1876), Yeryüzünde bir melek (1876), Henüz on yedi yaşında (1880), Dürdane Hanım (1885) gibileri en tanınmışlarıdır.
Bunlardan bazıları son yıllarda sadeleştirilerek yeniden yayınlanmıştır.
