Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu

Kısa dikkat süresi, yetersiz dürtü kontrolü ve aşırı hareketlilik ile karekterize gelişimsel bir bozukluktur. Okul çağındaki çocukların %5-7’sinde görülen bir bozukluktur. Tipik olark 7 yaşından önce başlar ve erkek çocuklarda daha sık rastlanır.

Hiperaktivite olmadan Dikkat Eksikliği Bozukluğu’nun ise tanı olarak anlaşılması 1970’li yıllara dayanır. O yıllarda araştırmacılar hiperaktif çocuklarda da kronik dikkatsizlik sorununun olduğunu ve uyarıcı ilaç tedavisine olumlu yanıt verdiklerini keşfeder ve 1980 yılında Amerikan Psikiyatri Derneği, ilk kez resmi bir tanı olarak “Dikkat Eksikliği Bozukluğu” ifadesini kullanır.

Kronik dikkatsizlik sorunu kişileri nasıl etkiler?

Dikkat Eksikliği Bozukluğu, esas olarak beynin yönetim sistemlerindeki kimyasal bir sorundur. Biliyoruz ki dikkat eksikliği olan kişiler ilgi duydukları etkinliklerde dikkatini rahatlıkla odaklayabilmektedir. Peki, nasıl oluyor da önemli gördükleri diğer etkinliklerde dikkatlerini veremiyorlar.

Dikkat nedir?

Dikkat, birçok olası nesne ya da düşünce silsilesi içinden bir şeyin, açık ve daha net biçimde zihinsel olarak ele geçirilmesidir.

Dikkat; sürdürülebilirlik, seçicilik, esneklik, kontrol edilebilirlik özelliklerine sahiptir.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu’nda birincil etkilenen durum beynin yönetici işlevleridir.



Yönetim işlevleri bozulduğunda:

1) Harekete geçme (planlama, önceliklerin belirlenmesi)

2) Odaklanma (dikkatin görevlere kaydırılması)

3) Gayret (motivasyonu canlı tutma, gayreti sürdürme ve zihin işlem hızı)

4) Duygu (düş kırıklıklarıyla başa çıkma ve değişen duyguların yönetimi)

5) Hafıza (çalışma belleğinin kullanılması ve anımsama)

6) Eylem (takip ve kendi kendini düzeltme eylemi) fonksiyonlarında bozulmalar olur.



Dikkat ne zaman dağılır;

Sıkıldığımızda,
Durum keyif vermediğinde, ilginç bulmadığımızda,
Zor geldiğinde,
Daha ilginç bir şeyin varlığında,
Anlamadığımızda,
Beceremediğimizde dağılabilir.


Dikkat dağıldığında ise;

Kıpırdanılır, etrafla ilgilenilir, sağa sola sataşılır, hayal kurulur, konuşulur, kalkıp dolaşılır sıkılınır, sabırsızlanılır.


Dikkat problemi; dikkatin dağılması ya da eksikliği değil, dikkat dağıldığında tekrar toplayamama halidir.

Hiperaktivite; fazla enerjik olma hali değil, aşırı enerjinin gerekli düzeyde kontrol edilememe durumudur.

Dürtüsellik; kısa dönemde az yarar sağlayacak bir durumun uzun dönemde daha fazla yarar sağlayacak bir duruma tercih edilmesidir. Aslında zorunlu tercihidir, çünkü DEHB’liler; çabuk olanı arzular, bekleyemez, erteleyemezler.

Nedenleri ?

Kalıtım ve genetik
Çevresel etkenler: gebelik ve doğumda yaşanana güçlükler, kimyasal toksinler kısman sorumlu olabilir.
Tipleri:

Dikkat eksikliğinin ön planda olduğu tip
Aşırı hareketliliğin ön planda olduğu tip
Bileşik tip
Günlük hayatta;

Zamanı iyi kullanamama,
Öncelikleri tayin edememe,
Dağınıklı ve düzensizlik,
Sakarlık ve koordinasyon güçlükleri,
Uyku sorunları,
Aile ve arkadaşlarla ilişki sorunları,
Yaşadıklarından ders alamama görülür.


Evde ve okulda sorumluluklarını yerine getirmeme, kurallara uymama sorunları fazladır. Arkadaşlar arasında kavgacı, bencil, memnuniyetsiz olarak algılanması sıktır.

DEHB’na eşlik edebilen bozukluklar:

Özel öğrenme bozuklukları
Davranım bozukluğu
Depresyon ve diğer duygudurum bozuklukları
Tik bozuklukları
Obsesif kompulsif bozukluk
Dikkat Eksikliği Bozukluğu erişkinlikte devam ettiğinde; meslek seçim ve sürdürülmesinde zorluklar, sosyal ilişki sorunları, alkol ve/veya madde kötüye kullanımı, keyifsizlik, kendinden memnuniyetsizlik gibi belirtilerle kişinin yaşam kalitesini belirgin bozabilir.

Uzm. Dr. Nuşin Bilgin
Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı