Çocuk Vakfı'nın '100 Temel Eser' uygulamasının beşinci yılında yaptığı araştırmanın bulguları vahim: Kitaplar çocuk gerçekliğine uygun değil. Ticari ve ideolojik istismar diz boyu. Bakanlık'sa seyirci...

UMAY AKTAŞ SALMAN

İSTANBUL - Milli Eğitim Bakanlığı(MEB) tarafından öğrencilere kitap okumayı sevdirmek amacıyla başlatılan ‘100 Temel Eser’ uygulamasının üzerinden beş yıl geçti. Çocuk Vakfı tartışmalara konu olan okuma listesinin sonuçlarını araştırdı. Bulgular vahim: İlköğretim listesindeki yerli kitapların 22’si çocuk gerçekçiliğine uygun değil. Telifsiz olarak ‘100 Temel Eser’ logosuyla 63 çeşit ‘Dede Korkut Hikâyeleri’, 72 çeşit ‘La Fontaine’den Seçmeler’, 47 çeşit ‘Pinokyo’, 57 çeşit ‘Ezop Masalları‘ basıldı. Uygulama başlatıldıktan sonra basılan, dünya edebiyatından 56 klasik eser içeriği tahrif edilerek yayımlandı.

Çocuk Vakfı Çocuk Akademisi Çocuk ve İlkgençlik Edebiyatı Araştırmaları Merkezi ilk ve ortaöğretimde uygulamaya konan ‘100 Temel Eser’ projesiyle ilgili ayrıntılı bir rapor hazırladı. Beş yıl önce hayata geçirilen uygulamanın sonuçlarının değerlendirildiği rapor, öğrenci, öğretmen, veli, akademisyen, sivil toplum örgütlerinin görüşü alınarak hazırlandı, piyasadaki kitaplar incelendi. Raporda ‘100 Temel Eser’ uygulamasının ‘çeviri kitap tahrifatı’, ‘haksız kazanca yol açan yayıncılık’ ve ‘ideolojik hesaplaşma’ gibi istismarları beraberinde getirdiği ve amacına ulaşmadığı vurgulandı. Rapora göre ‘100 Temel Eser’ logosoyla 117 yayınevi kitap bastı. Bunlardan kimi telifsiz kimi orijinal bağlamına sadık kalınmadan özet halinde basıldı.

Hepsini okuyan öğretmen yok

Çocuk Vakfı Başkanı Ruhi Şirin uygulamanın öğrencilere okuma alışkanlığı kazandırmakta başarısız olduğunu vurgularken şunları söyledi: “Her yıl 8 milyon öğrenci zorunlu okunacak kitaplarla oyalanmak zorunda bırakıldı. Beş yıl boyunca ve rapor hazırlama süreçlerinde ilk ve orta öğretimde 100 Temel Eser’in tamamını okumuş ve kitaplar üzerinde konuşabileceğimiz tek bir öğretmen bulamadık.”

‘100 Temel Eser’ ile ilgili araştırmanın çarpıcı bazı bulguları şöyle:

* İlköğretim listesinde klasik eser özelliği taşımayan, konu, içerik, anlatım ve tema bakımından çocuk gerçekliğine uygun olmayan; yetişkin dil dizgesine göre yazılmış; dönem edebiyatı özelliğinde 22 kitap yer alıyor. (‘Vatan Yahut Silistre’, ‘Gulyabani’, ‘Yalnız Efe’, ‘Miskinler Tekkesi’, ‘Peri Kızı ile Çoban Hikâyesi’, ‘Bağrıyanık Ömer’, ‘Falaka’, ‘Tiryaki Sözler’, ‘Eşref Saati’ bunlardan bazıları).

* Ortaöğretim listesinde 12, ilköğretim listesinde 14 kitap Milli Eğitim Bakanlığı’nca hazırlanacaktı. Ancak bu yapılmadı. Yayınevlerinin farklı yöntemlerle ve farklı hacimlerle yayıma hazırladığı bu kitapların piyasada 71 çeşit baskısı var ve hiçbiri diğerine benzemiyor.

* Telifsiz ve ‘100 Temel Eser’ logosuyla basılan 63 çeşit ‘Dede Korkut Hikâyeleri’, 37 çeşit ‘Karagöz ve Hacivat’, 53 çeşit ‘Falaka’, 47 çeşit ‘Pinokyo’, 33 çeşit ‘Seksen Günde Devr-i Âlem’, 39 çeşit ‘Heidi’, 57 çeşit ‘Ezop Masalları’, 78 çeşit ‘Nasrettin Hoca Fıkraları’, 67 çeşit ‘Ömer Seyfettin’den Hikâyeler’, 17 çeşit ‘Sefiller’, 26 çeşit ‘Robinson Crusoe’ tespit edildi.

* İlköğretimde 29, orta öğretimde 27 dünya klasiği çevirmen ve yayınevi adı belirtilmeden basıldı. Söz konusu 56 kitap, özgün bağlamından uzak, kurgusu bozularak ve ‘uyarlama’ adı altında tahrif edildi. Bu telif hakkı ihlallerine de neden oldu. Bakanlık bu yayımlarla ilgili hiçbir izleme ve değerlendirme yapmadı.

* Tahrif edilmiş kitaplar İl Özel İdareleri, Milli Eğitim Müdürlükleri, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından okul kütüphanelerine satın alındı.

* Ortaöğretimde ‘100 Temel Eser’ uygulaması piyasada çok ucuza satılan 40 kitapla, ilköğretimdeyse 60 kitapla sürüyor.

Okundu mu okunmadı mı belirsiz

* Okullarda ‘100 Temel Eser’in okunup okunmadığını tespite yönelik hiçbir somut araştırma yok. E-Okul sistemine öğrencinin okuduğu kitap sayısının girilmesi ‘100 Temel Eser’ listesini okunacak zorunlu kitap listesi durumuna getirdi. Sınıf ve okul kütüphanelerindeki okunan kitapların kaydedilmesinin zorunlu duruma getirilmesi ise genelgenin içerikten çok sayılar üzerinden değerlendirme yapılması sonucunu doğurdu.

Raporda ‘100 Temel Eser’ uygulamasına son verilmesi istenirken şu öneriler yapılıyor:

* Okul öncesi, ilköğretim birinci ve ikinci kademe, orta öğretim düzeyinde ve her derse yönelik okuma kitaplarının ilişkilendirileceği okuma programları hazırlansın.

* Çocuk ve gençlik kitaplarını inceleyecek Çocuk ve İlkgençlik Kitapları Konseyi kurulsun.

Radikal