Yüzyılın deneyi: Enerji aşama aşama artırılacak

Yüzyılın en büyük deneyi olarak kabul edilen ve Büyük Patlama ortamının yaratılacağı Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nın (BHÇ), 1,18 trilyon elektron volt (TeV) gücünde parçacık ışınıyla dünya rekoru kırmasının ardından, enerjisi aşama aşama artırılmaya devam edecek.


ABD'nin Chicago kentindeki Fermilab atom çarpıştırıcısının 2001'de 0,98 TeV'lik rekorunu dün gölgede bırakan BHÇ'nin Noel'den önce proton ışınlarının enerjisini 1,2 TeV civarına çıkarması bekleniyor.

Ancak Cern'deki bilim adamları, gerçek ilerlemenin, BHÇ'nin gelecek yılın ilk yarısında 3,5 TeV enerji kapasitesine çıkmasından önce beklenmemesi gerektiğinin altını çiziyorlar.

Cern Genel Direktörü Rolf Heuer, Fransa-İsviçre sınırının altına inşa edilen makinenin kapasitesini aşamalı olarak artıracaklarını belirtirken, "2010'da fizik yapmaya başlamadan önce daha yapacak çok şey var" dedi.

Deneyi yürüten Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi'nden (ANAM-European Organization for Nuclear Research (Cern) projenin sorumlusu fizikçi Steve Myers, "Big Bang Machine" (Büyük Patlama Makinesi) olarak da adlandırılan çarpıştırıcının en yüksek hızına ulaşmasının 2011'i bulması olasılığını dile getirmişti.

Fizikte gerçek anlamda ölçebilecekleri yeni sürprizleri görebilmek için ışın parçacıklarının BHÇ'de azami güçle çarpışmalarına kadar beklemek gerekebileceğini belirten Myers, "Çarpıştırıcıda maksimum enerjiye 2011'de ulaşacağız" demişti.

Cern, ışın demetlerinin gücünü gelecek yıl sonlarına doğru 7 TeV (teraelektronvolt) civarına çıkarmayı hedefliyor. Deney sırasında tünel boyunca ayrı yönlerde iki proton hüzmesi veriliyor.

Kozmosun doğasını kavramak...

Işın demetleri ayrı istikametlerde, ışık hızına yakın bir süratle halka şeklindeki tünelde yol alıyor. Proton ışınlarının birbiriyle büyük bir enerjiyle çarpışmasının ardından bilim adamları, kozmosun doğasını kavramaya yarayacak yeni parçacıklar görmeyi umuyor.

Bir mikro saniye sürecek çarpışmada, temel element parçacıkları, atom çekirdeklerini oluşturmak için birleşmeye başlamadan önceki Büyük Patlama anındaki koşulların oluşturulması öngörülüyor.

Bilim adamları, çarpışma sırasında özellikle teorik fizikteki kütle mantığının temelini oluşturan veya kara maddenin neden yapıldığını anlamaya yarayacak Higgs parçacığı (Tanrı parçacığı) diye adlandırılan parçacıkların varlığının kanıtlarını görmeyi umuyor.

14 milyar yıl önce evrenin doğumuna yol açtığına inanılan Büyük Patlama ortamını yaratmayı amaçlayan 10 milyar dolar tutarındaki deneyde Hadron Çarpıştırıcısı, ilk geçen yıl çalıştırılmış, ancak bir ton helyumun tünele sızmasına yol açan elektrik bağlantısı arızası yüzünden sistem kapatılmıştı.

Bu ay başında da bir kuşun düşürdüğü ekmek parçası veya kırıntılarının BHÇ'de "küçük" bir ısınmaya yol açan bir kısa devreye neden olduğu belirtilerek, bunun üzerine sistemin kendini kapattığı açıklanmıştı.

.ALINTIDIR.