TÜRK İŞARET DİLİ SİSTEMİNİN OLUŞTURULMASI VE UYGULANMASINA YÖNELİK USUL VE ESASLARIN BELİRLENMESİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK

Resmi Gazete Tarihi : 14 .04. 2006

Resmi Gazete Sayısı : 26139

BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Amaç

MADDE 1 - (1) Bu Yönetmeliğin amacı, işitme özrü, dil ve konuşma bozukluğu olan bireylerin iletişim ihtiyaçlarını desteklemek için işaret dilinin dil bilimi yönünden çözümlemesi ve değerlendirmesini yapmak, yazılı ve görsel eğitim araç- gereçlerini hazırlamak, Türk işaret dili sistemini oluşturmak, işaret dili tercümanları ile öğreticilerini yetiştirmek ve farklı uygulamaları önlemek üzere usul ve esasları düzenlemektir.

Kapsam

MADDE 2 - (1) Bu Yönetmelik, işitme özrü, dil ve konuşma bozukluğu olan bireylere yönelik Türk işaret dili sisteminin oluşturulması ve uygulanmasına ilişkin yapılacak çalışmalar ile işaret dili tercümanlarının ve öğreticilerinin yetiştirilmesine dair usul ve esasları kapsar.

Dayanak

MADDE 3 - (1) Bu Yönetmelik, 1/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 15 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar

MADDE 4 - (1) Bu Yönetmelikte geçen;

a) Bakanlık: Milli Eğitim Bakanlığını,

b) Dil ve konuşma bozukluğu olan birey: Organik ya da işlevsel nedenlerle dili öğrenmede, konuşmada ve iletişimde yaşanan güçlükler sonucunda eğitimi, öğrenimi ve toplumsal yaşamı olumsuz yönde etkilenen bireyi,

c) Federasyon: İşitme özürlülerin tüm sorunlarına yönelik faaliyet gösteren en çok üyeye sahip işitme engelliler federasyonunu,

ç) İşaret dili: Duygu, düşünce, istek ve ihtiyaçların ifade edilmesi amacıyla el ve vücut hareketleri ile mimikler kullanılarak oluşturulan görsel dili,

d) İşitme özürlü birey: İşitme kaybı sonucu, iletişimde yaşanan güçlük nedeniyle eğitimi, öğrenimi ve toplumsal yaşamı olumsuz yönde etkilenen bireyi,

e) Kurul: Türk İşaret Dili Bilim ve Onay Kurulunu,

f) Kurum: Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumunu,

g) ÖZİ: Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığını,

ğ) TDK: Türk Dil Kurumu Başkanlığını,

h) TİD: Türk İşaret Dilini,

ı) Türk işaret dili öğreticisi: Türk işaret dili yeterliliği işaret dili sertifikası ile belgelenmiş, Türk işaret dili eğitimi vermekle görevli kişiyi,

i) Türk işaret dili sistemi: Türk kültür, gelenek, alfabe ve işaret dili yapısına uyumlu olarak oluşturulan ve kullanılan görsel dili,

j) Türk işaret dili tercümanı: İşitme özürlü, dil ve konuşma bozukluğu olan bireylerin eğitim, iş, sağlık, eğlence, çalışma, sosyal hayata katılım, hukukî durumlar veya buna benzer hâllerde çevreleri ile iletişimine yardımcı olan ve yeterliliği onaylanmış kişiyi,

ifade eder.

Genel hükümler

MADDE 5 - (1) Bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde;

a) İşitme özürlü, dil ve konuşma bozukluğu olan bireylerin aile üyeleri ve/veya bakımını üstlenen kişiler Bakanlığın açtığı resmi ve özel kurslardan işaret dili eğitimini alma hakkına sahiptir. Bu kursların açılış, çalışma ve denetleme usul ve esaslarını belirlemeye Bakanlık yetkilidir.

b) TDK, ÖZİ, Bakanlık, Kurum ve Federasyon Türk işaret dilinin geliştirilmesine yönelik sürekli olarak birlikte çalışmalar yapar.



İKİNCİ BÖLÜM
Türk İşaret Dili Sisteminin Oluşturulması ve Uygulanmasına Yönelik Usul ve Esaslar

Türk işaret dili sisteminin oluşturulması

MADDE 6 - (1) Türk işaret dili ile ilgili esaslar aşağıda belirtilmiştir.

a) Türk işaret dili sistemi TDK tarafından oluşturulur. Sözlük ve dil bilgisi kitapları hazırlanır, yayımlanır. Bu kapsamda Bakanlık ve uygulayıcı kurumların destek ve katkıları alınır.

b) TİD nin korunması ve geliştirilmesi TDK nun yetkisi ve güvencesi altındadır.

c) TİD öğrenilmesi, öğretilmesi, araştırılması, yaygınlaştırılması ve geliştirilmesi gereken bir iletişim aracıdır.

ç) TİD oluşturulmasında, alanında bilgi ve deneyime sahip akademisyen ve uzmanlardan oluşan bir ekip tarafından araştırmalar yapılır.

d) Bakanlık tarafından, işitme özürlülerle dil ve konuşma bozukluğu olan bireylerin eğitim ve iletişimlerinde kullanılmak üzere oluşturulan her türlü araç-gereç ve yayınların temin edilmesi, hazırlanması ve dağıtılmasına yönelik çalışmalar yapılır.

e) Bakanlık, zorunlu eğitim çağındaki işitme özürlü çocukların işaret dili ile ilgili eğitim araç ve gereçlerini ve yayınları ücretsiz olarak temin eder.

f) Gerekli hâllerde yurt dışında işaret dili sistemi konusunda bilgi, deneyim ve araştırmaları olan akademisyenlerle iş birliği yapılır.

g) TDK, gerektiğinde, TİD dil bilgisi kitabı ve sözlük hazırlanması ve yayımlanmasında, yurt dışında görev yapan kişi ve kuruluşlarla iş birliği yapabilir.

Kurulun oluşturulması

MADDE 7 - (1) TİD Bilim ve Onay Kurulu işaret dili ve dil bilimi konusunda yeterli bilgi ve donanıma sahip;

a) Akademisyenler arasından TDK nun belirleyeceği 2 asil 2 yedek olmak üzere 4 kişi,

b) TDK dan 1 asil ve 1 yedek olmak üzere 2 kişi,

c) ÖZİ dan 1 asil ve 1 yedek olmak üzere 2 kişi,

ç) Bakanlıktan 1 asil ve 1 yedek olmak üzere 2 kişi,

d) Kurumdan 1 asil ve 1 yedek olmak üzere 2 kişi,

e) Federasyondan 2 asil 2 yedek olmak üzere 4 kişiden,

oluşur.

Görevlendirme

MADDE 8 - (1) Söz konusu kurumlar tarafından kurul üyeleri 2 yıllığına görevlendirilir. Gerekli hâllerde kurul üyelerinin görev süreleri en fazla 2 dönem daha uzatılır.

Yedek üye belirlenmesi

MADDE 9 - (1) Asil üyenin herhangi bir nedenle bulunamadığı durumlarda yedek üye göreve çağrılır.

(2) Asil üyenin herhangi bir nedenle görev süresi dolmadan üyelikten ayrılması durumunda kalan süreyi yedek üye tamamlar.

Kurulun görev ve yetkileri

MADDE 10 - (1) Kurulun görev ve yetkileri aşağıda belirtilmiştir;

a) TİD ile ilgili araştırma ve geliştirme çalışmaları ile diğer bilgilerin elektronik ortamda yayınlanması için gerekli izni verir.

b) TİD konusunda gerçek kişiler ile özel hukuk ve kamu hukuku tüzel kişileri tarafından yayınlanacak yazılı ve görsel eğitim araç ve gereçleri ile konuyla ilgili hazırlanacak her türlü programın esaslarını belirler. Bu konuda oluşturulacak programlar için Bakanlıkla işbirliği yapar.

c) Kurul kararlarını en fazla 3 ay içinde sonuca bağlar.

ç) K urulca sınavların içerik, uygulama ve değerlendirmesi için ihtiyaç duyulması hâlinde TDK, işaret dilini ana dili gibi kullanan ve dil hakkında teorik bilgiye sahip 3 kişiyi görevlendirir.

Kurulun çalışma usul ve esasları

MADDE 11 - (1) Kurulun çalışma şekli aşağıda belirtilmiştir;

a) Kurul Başkanı TDK nun temsilcisidir.

b) Kurul TDK da 3 ayda bir toplanır.

c) Kurul, olağan üstü durumlarda Başkanın çağrısı ile süre gözetmeksizin toplanır.

ç) Kurulun toplanması için salt çoğunluk şarttır. Kararlar oy çokluğu ile alınır. Eşitlik durumunda başkanın kullandığı oy yönünde oy çoğunluğu sağlanmış olur.

d) Kurulun sekreterya hizmetleri ilgili kurumların desteği ile TDK tarafından yürütülür.

e) Toplantı yeri, tarihi ve gündemi üyelere 15 gün öncesinden bildirilir.

f) Toplantının gündemi Başkan tarafından belirlenir.

g) Kurulun aldığı kararlar uygulamada esastır.

ğ) Kurul, toplantılarda gerektiğinde işaret dili tercümanı bulundurmakla sorumludur.

h) Gerekçe bildirmeden üst üste 3 toplantıya katılmayan üyenin üyeliği düşer.

ı) Kurul kararları, tutanağa yazılır ve toplantıya katılan üyelerce imzalanır. Kararı imzalamadan toplantıyı terk eden üye o toplantıya katılmamış kabul edilir. Karara muhalif olanlar, şerh koymak suretiyle kararları imza ederler. Muhalif görüş gerekçesinin, karar altında veya ekinde belirtilmesi zorunludur.

i) Toplantıya katılan Kurul üyelerine, 10/2/1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanununa göre kurumlarınca harcırahları ödenir.

(2) TİD sisteminin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasına yönelik hazırlanan ve yapılmasına Kurulca karar verilen her türlü projenin mali kaynağı Yönetmeliğin yürütülmesinden sorumlu kurumlarca iş birliği hâlinde araştırılarak temin edilir.

Türk işaret dili öğreticilerinin yetiştirilmesine yönelik usul ve esaslar

MADDE 12 - (1) Türk işaret dili öğreticisi yetiştirilmesine yönelik esaslar aşağıda belirtilmiştir;

a) TİD öğreticisi yetiştirmek üzere kurs açma izni Bakanlık tarafından verilir. Kursların açılış, çalışma ve denetleme usul ve esasları Bakanlıkça belirlenir.

b) TİD öğreticisi yeterlilik sınavları Bakanlık tarafından yapılır. Başarı gösterenlere Kurul onaylı yeterlilik sertifikaları verilir. Sertifikanın geçerlilik süresi 5 yıldır. Süre sonunda Bakanlık tarafından öğreticilerin yeterliliği değerlendirilerek başarılı olanların sertifikaları yenilenir.

c) TİD gramer yapısı incelenmesini ve analiz çalışmalarının sonuçlanmasını takiben TİD öğreticisi olacak kişilerde en az ön lisans veya lisans mezunu olma şartı aranır. Analiz çalışmaları süresince lise mezunları arasından yeterlilik sertifikası alanlar, işaret dili öğreticisi olarak görevlendirilir.

ç) TİD konusunda topluma yönelik eğitim, öğretim ve bilgilendirme çalışmaları TDK, ÖZİ, Bakanlık, Kurum ve Federasyon tarafından düzenlenir.

d) TİD öğreticileri özel öğretim kurumlarında ve Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlı olarak açılan kurslarda görevlendirilebilir.

Türk işaret dili tercümanı yetiştirilmesine yönelik usul ve esaslar

MADDE 13 - (1) Türk işaret dili tercümanı yetiştirilmesine yönelik esaslar aşağıda belirtilmiştir;

a) Türk işaret dili tercümanı yetiştirmek üzere kurs açma izni Bakanlık tarafından verilir. Kursların açılış, çalışma ve denetleme usul ve esasları Bakanlıkça belirlenir.

b) Türk işaret dili tercümanları Bakanlık ve kurs açma izni verilen gerçek kişiler ile özel hukuk ve kamu hukuku tüzel kişileri tarafından Bakanlıkça hazırlanan bir eğitim programı çerçevesinde yetiştirilir.

c) Resmi kurum ve kuruluşlar işaret dili tercümanlarının yetiştirilmesi konusunda Bakanlık ile işbirliği yapar.

ç) Türk işaret dili tercümanlığı yeterlilik sınavları Bakanlık tarafından yapılır. Başarı gösterenlere Kurul onaylı yeterlilik sertifikaları verilir. Sertifikanın geçerlilik süresi 2 yıldır. Süre sonunda Bakanlık tarafından tercümanların yeterliliği değerlendirilerek başarılı olanların sertifikaları Kurul onayı ile yenilenir.

d) TİD tercümanlığının eğitim, sağlık, hukuk, sanat, spor alanlarında geliştirilmesi öngörülür.



ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler

Uygulama izni

MADDE 14 - (1) Bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren, Yönetmeliğin kapsamındaki uygulamalar Bakanlığın iznine tabidir ve Bakanlığın bu konudaki eğitim ve öğretimi dışındaki uygulamalar geçersizdir.

Mevcut işaret dili öğreticileri ve tercümanları

GEÇİCİ MADDE 1 - (1) TİD gramer yapısı incelenmesi ve analiz çalışmaları sonuçlandırılana kadar, Kurul tarafından yapılacak değerlendirme sonucu sertifika alabilecek lise mezunu mevcut işaret dili öğreticilerine, bu Yönetmelikte aranan şartlara bakılmaksızın işaret dili sertifikası verilir.

(2)Yeminli tercüman olarak çalışan kişilerin 1 yıl içerisinde sertifika almaları gerekir. Bu süre sonunda sertifikası olmayanlar yeminli tercümanlık yapamaz.

Yürürlük

MADDE 15 - (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

MADDE 16 - (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Özürlüler İdaresi Başkanlığının bağlı olduğu Bakan, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumunun bağlı olduğu Bakan, Milli Eğitim Bakanı ve Türk Dil Kurumu Başkanı birlikte yürütür.



kaynak: T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı