Mustafa Kemal Atatürk'ün Kitaplığı ve Okuduğu Kitaplar

Diğer özelliklerinin yanı sıra, bir düşünce adamı olan Atatürk'ün kitap sevgisini, yakınında bulunmuş arkadaşları, "Onun bir kitabı merak ettiğinde, bitirmeden uyumadığı ya da çok az uyuyarak okumaya devam ettiği" şeklinde anlatıyor. Kitap okumayı tutku derecesinde seven Atatürk, Cumhuriyet sonrası zamana kadar yerleşik bir hayatı olmadığı için, çok istemesine rağmen kütüphane kurmaya muvaffak olamamış, yanında okumak istediği, sevdiği, faydalı bulduğu kitapları taşımakla yetinmiştir. Ancak Ankara ve İstanbul'da sürekli olarak kalmaya başladıktan sonra kütüphane kurabilmiştir.

Atatürk, Ankara'ya yerleşmesinin ardından Keçiören'deki köşkünde kütüphanesini kurmuş, fakat zamanla bu evin, ihtiyacı karşılayamaması üzerine yeni bir köşk yapılmıştır. Atatürk, köşkü yapacak olan mimardan iki özel istekte bulunmuştur: Birincisi, geniş ve ferah bir yemek odasının, ikincisi de geniş bir kütüphanesinin olmasıdır.

Aslında Atatürk'ün yeni bir köşke ihtiyaç duymasının temel nedenlerinden biri, Afet İnan'ın dediğine göre, geniş bir kütüphaneye olan ihtiyaçtı. Eski köşkün kütüphanesi Atatürk'ün hem çalıştığı, hem de gündüz misafirlerini kabul ettiği bir yerdi. 1930'dan sonra yeni alınan kitaplar kütüphaneye sığmaz olmuştu. Atatürk bu kütüphanede saatlerce çalışır, okur, okuduğu kitapların altını kırmızı ve mor renkli kalemlerle çizer, kenarlarını işaretler, notlar alırdı. Atatürk, yeni yapılacak köşkte geniş bir kütüphane olmasını, bu kütüphanede haritalarını rahatça yayabileceği ve kitaplarını koyabileceği geniş bir masa istemişti.

Atatürk'ün hizmetinde bulunanlardan Cemal Granada, Atatürk'le Vasfi Çınar arasında geçen bir konuşmayı anlatırken; ondaki okuma alışkanlığının çocuk yaşlarında kazanıldığını da belirtir :

Boş zamanlarında Atatürk'ün elinden tarihle ilgili kitapların düşmediğini hatırlarım. Bir gün yine Atatürk, tarihle ilgili kalın bir kitap okuyordu. Öylesine dalmıştı ki, çevresini görecek hali yoktu. Bir sürü yurt meselesi dururken devlet başkanının kendini tarihe vermesi, Vasfi Çınar'ın biraz canını sıkmış olmalı ki, Atatürk'e şöyle dediğini duydum :
- Paşam! Tarihle uğraşıp kafanı yorma... 19 Mayıs'ta kitap okuyarak mı Samsun'a çıktın?
Atatürk, Vasfi Çınar'ın bu çok samimi yakınmasına gülümseyerek şöyle karşılık verdi :
- Ben çocukken fakirdim. İki kuruş elime geçince bunun bir kuruşunu kitaba verirdim. Eğer böyle olmasaydım, bu yaptıklarımın hiç birisini yapamazdım.

Kitaplar ve okuma konusundaki hassasiyeti diğer devlet temsilcileri tarafından da fark edilmişti. Türkiye'de görev yapan Amerikan büyükelçisi General Charles H. Sherril, Atatürk'ün kendisini kütüphanesinde kabul etmesinin ardından hissettiklerini şöyle anlatmaktadır : "Bugün Mustafa Kemal kendisini ilk günkünden daha rahat hissediyordur, çünkü kütüphanesindeydi. Yaradılışı itibarıyla okumayı ve araştırmayı seven insanlar kendi kitaplıklarında, kitapları arasında bütün güçleri ve büyüklükleriyle görünürler. Şimdi ne masanın üstünde yayılı duran haritalardan, ne de odayı tüm duvarlarıyla dolduran kitaplardan bahsetmeyeceğim..."

ALINTIDIR.

Okuyan bir toplum olmadığımız kesin. Gazete ve kitap satışları ortada. Nüfus artıyor. Onlar azalıyor. Oysa Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal’in en büyük özlemi okuyan bir Türkiye’ydi.

Sağlığında hem çok okudu hem de okumayı hep teşvik etti. Ölümünden sonra ise pek çok şey gibi okuma konusundaki duyarlılığı da unutuldu gitti.

Bazen öylesine aykırı tutumlar ile karşılaşıyoruz ki sanki özellikle okuyan bir toplum istenmiyor. Ezberci ve test usulü sınava dayalı eğitim sistemi de bunun bir parçası. Okullar ve öğretmenler de giderek artan bir şekilde okumayı teşvik yerine körelten kurumlar haline geliyor. İstisnalar yok mu? Elbette fazlası ile var. Ama onlar da çırpındıkları ile kalıyorlar.

Kitap kurdu musunuz? Örneğin ayda kaç kitap okuyorsunuz?..

Siz bunları düşünürken ben Atatürk’le ilgili bilgileri vereyim. Uludağ Üniversitesi’nin Dergisi’nde okudum. Sosyoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Fügen Berkay’ın konferansından alıntı yapmışlar. İşte satır başları:

Atatürk, okumayı öylesine severdi ki bu alışkanlığını cephede de sürdürdü. Ortalama insan ömrüne göre kısa bir yaşamı oldu. 57 yıllık yaşamı boyunca toplam 3 bin 397 kitap okudu. Bizzat kendi notları ve işaretlerinin bulunduğu harita ve belgeler bu sayıya dahil değil. Bu sayı, kendi alanında uzman bir aydının ortalama okuması gereken bir kitap sayısıdır.

Atatürk’ün okuduğu kitaplara ilişkin bir araştırma, Anıtkabir Derneği’nce 24 cilt halinde derlenerek kitaplaştırıldı. Bu kitapların orijinallerinden bin 741′i Çankaya Köşkü’nde, 2 bin 151′i Anıtkabir’de, 102’si İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde, 3′ü de Samsun Halk Kütüphanesi’nde koruma altındadır…

Abbas Güçlü

Ek yazı için teşekkürler canım..çok güzel ve doğruuu.