Ülkemizde özürlülerin eğitim, sağlık, rehabilitasyon, istihdam vb. alanlarda sahip oldukları haklar çeşitli yasa, tüzük, yönetmelik ve genelgelerle güvence altına alınmıştır. Özürlülerin bu haklardan yararlanabilmeleri için öncelikle bu düzenlemelerden haberdar olmaları gerekmektedir. Özürlülerin sahip oldukları haklar konusunda bilgili ve bilinçli olmaları, haklarını etkin bir şekilde kullanmaları yeni hakların edinilmesinde büyük rol oynayacaktır. Vatandaşlık haklarını kullanan ve sorumluluklarını yerine getiren özürlüler toplumun özürlülere karşı olumlu bir bakış açısı geliştirmesinde de öncülük etmiş olacaktır.
ÖZÜRLÜLERİN ÇALIŞMA HAYATI HAKLARI

İSTİHDAM

1. Kamu kurum ve kuruluşlarında işçi olarak işe girebilmek için ne yapılmalıdır?

Kamu kurum ve kuruluşlarında işçi olarak işe girebilmek için, “Kamu Kurum ve Kuruluşlarında İşçi Olarak İstihdam Edilecek Özürlüler Hakkında Uygulanacak Sınav Yönetmeliği” kapsamında düzenlenen merkezi sınava girmiş olmak gerekmektedir. Bu merkezi sınavın ilki, 01 Ekim 2000 tarihinde ÖSYM tarafından gerçekleştirilmiştir.

2.İşçilik sınavı ile ilgili bilgilere nasıl ulaşılabilir?

İşçilik sınavı ile ilgili bilgilere bulunduğunuz ildeki Türkiye İş Kurumu ünitelerinden ulaşabilirsiniz. Ayrıca sınava ilişkin duyuru Resmi Gazetede de yayımlanmaktadır
3. İşçilik sınavına gireceklerde aranacak şartlar ve müracaat sırasında istenilecek belgeler nelerdir?

3.1. İşçilik sınavına gireceklerde aranan şartlar:

a) Bedensel, duygusal ve sosyal yeteneklerindeki özürleri nedeniyle çalışma gücünün en az %40’ından yoksun olmak,

b) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak,

c) 18 yaşını (bir meslek veya sanat okulunu bitirenler için 15 yaşını) doldurmuş olmak,

d) En az ilköğretim okulu (ortaokul) mezunu olmak,

e) Kamu haklarından mahrum bulunmamak,

f) Kurum ünitelerinden birine özürlü olarak kayıtlı bulunmak

3.2. Müracaat sırasında aranacak belgeler:

Sınav tarihinden en çok 6 ay önce çekilmiş 2 adet renkli fotoğraf.

4. İşçilik sınavdan muaf olanlar kimlerdir?

Okur-yazar, ilkokul mezunu ve zihinsel veya ruhsal özürlü olanlar sınavdan muaftır.

5.İşçilik sınavdan muaf olanlar, kamu kurum ve kuruluşlarında işçi olarak istihdam edilebilmeleri için nasıl bir yol izlemelidir?

Merkezi sınava girme zorunluluğu bulunmayan eğitim bakımından okur-yazar ve ilkokul mezunu olanlar ve özür grubu olarak zihinsel veya ruhsal özürlülerin kamu kurum ve kuruluşlarının Türkiye İş Kurumu’na bildirecekleri talep şartlarını taşıyorlarsa bu işyerlerine gönderilerek önceden ilan edilen gün, saat ve adreste noter huzurunda kura çekimine tabi tutulacaktır. Adaylar istemeleri halinde kura çekimini izleyebileceklerdir. Gerçekleştirilen kura çekimi sonucunda her açık iş için iki kişi belirlenecek ve bu kişiler mülakata alınacaktır. Mülakat sonunda işin gereklerini yerine getirebilecek niteliklere sahip oldukları belirlenenler işe alınacaktır.

6. İşçilik sınavına girenler, kamu kurum ve kuruluşlarında işçi olarak istihdam edilebilmek için neler yapmalıdır?

İşçilik sınavı sonuçları, ÖSYM tarafından öğrenim durumu, alınan puan ve özür gruplarını belirterek Türkiye İş Kurumu (İş ve İşçi Bulma Kurumu) Genel Müdürlüğü’ne bildirilmektedir. Sınav sonuçları ayrıca sınava katılmış olan adaylara da gönderilmektedir.



Bununla birlikte, kamu kurum ve kuruluşları tarafından Türkiye İş Kurumu’na bildirilen açık kontenjanlar Resmi Gazete’de yayımlanmaktadır.

Bu kapsamda ilan edilen açık kontenjanlar için Resmi Gazete’deki ilan tarihinden itibaren 10 gün içinde, durumu talep şartlarına uyan adaylar merkezi sınav sonuç belgesinin bir örneği ile birlikte kayıtlı bulunduğu veya talebin verildiği Türkiye İş Kurumu ünitesine şahsen başvurması gerekmektedir.

Dolayısıyla kamu kurum ve kuruluşlarında işçi olarak istihdam edilebilmeniz için gerekli işlemin yapılabilmesi ve daha detaylı bilgi konusunda bu kuruluş nezdinde gerekli girişimlerde bulunmanız gerekmektedir.

7. İşçilik sınavının geçerlilik süresi ne kadardır?

İşçilik sınavının geçerlilik süresi 2 yıldır.

. 4857 sayılı İş Kanunu kapsamındaki işyerlerinin özürlü çalıştırma zorunluluğu ne kadardır?

4857 sayılı İş Kanunu, 50 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinin en az %3 oranında sakat işçi çalıştırmalarını zorunlu kılmıştır.

9. Özürlüler için Devlet Memurluğu sınavları nasıl yapılmaktadır?

Sakatların devlet memurluğuna alınmalarına ilişkin düzenleme 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 53 üncü maddesinde yer almaktadır. Bu maddeye dayanarak çıkarılan “Sakatların Devlet Memurluğuna Alınma Şartları ile Hangi İşlerde Çalıştırılacakları Hakkında Yönetmelik” ile özürlülerin devlet memurluğuna alınmalarına ilişkin hususlar düzenlenmiştir.

10. Devlet memurluğu sınavları hangi zamanlarda ne zaman açılmaktadır?

Kurumlarca, sakatlara tahsis edilen boş kadrolara, ilk defa Devlet memuru olarak atanacaklar için acılan sınavla eş zamanlı veya özürlü açığı bulunduğu sürece her yılın Nisan-Mayıs, Temmuz-Ağustos, Ekim-Kasım dönemlerinden bir veya bir kaçında sınav yapılır.
Serbest meslek erbabı olarak çalışanların malulen emeklilikten yararlanma şartları nelerdir?

Malullük aylığından yararlanabilmek için;

a) Malul sayılmak,

b) Bu kanuna göre en az 5 tam yıl sigorta primi ödemiş olmak,

c) Malullük aylığından yararlanmak için yazılı istekte bulunmak şarttır.

Bağ-Kur’da fiili sigortalılığı devam ederken bir iş kazası veya meslek hastalığı sonucu çalışma gücünün en az üçte ikisini kaybedenler için 5 tam yıl sigorta primi ödemiş olmak koşulu aranmaz.

34. 1479 sayılı Bağ-Kur kanunu kapsamında bulunan bireylerin sağlık yardımından kimler yararlanır?

a)1475sayılı kanuna tabi sigortalılar ile eş ve bakmakla yükümlü oldukları çocukları, ana ve babaları,

b)Yaşlılık ve malullük aylığı almakta olanlar ile eş ve bakmakla yükümlü oldukları çocukları , ana ve babaları

c)Ölüm aylığı almakta olanlar yararlanırlar.

Ancak, diğer sosyal güvenlik kanunlarına ve özel kanunlara göre sağlık yardımlarından faydalananlar yararlanamazlar.

Sağlık hizmeti, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, Sosyal Sigortalar Kurumu , mahalli idareler, üniversiteler, kamu iktisadi teşebbüslerine ait sağlık tesisleri ile diğer sağlık tesislerinden satın almak suretiyle yürütülür.

35. İşçi statüsünde çalışanların geçindirmekle yükümlü olduğu bireyler kimlerdir?



Sigortalının geçindirmekle yükümlü olduğu kimseler;

a) Karısı çalışmayacak durumda malul veya 60 yaşını doldurmuş kocası,

b)18 yaşını veya ortaöğrenim yapıyorsa 20 yaşını doldurmamış veya 18 yaşını doldurmuş olup da çalışamayacak durumda malul erkek çocukları ile yaşları ne olursa olsun evli bulunmayan ve sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışmayan veya aylık yahut gelir almayan kız çocukları,

c)Geçici iş göremezlik ödeneği verilmesine hak kazanılan tarihten önce, sigortalı tarafından evlat edinilmiş, tanınmış veya nesebi düzeltilmiş,yahut babalığı hükme bağlanmış çocuklar,

d)Geçiminin sigortalı tarafından sağlandığı belgelenen ana ve babası, dır.

36. Devlet Memurlarının bakmakla yükümlü olduğu kişilere hangi hallerde aile yardımı ödeneği verilmez?

Çocuklar için aile yardımı ödeneği verilmeyecek durumlar;

a) Evlenen çocuklar,

b) 19 yaşını dolduran çocuklar, (19 yaşını bitirdiği halde evlenmemiş kız çocuklarına 25 yaşını dolduruncaya ve yüksek öğrenim yapmakta bulunan erkek çocuklar için 25 yaşını geçmemek üzere öğrenimlerini bitirinceye kadar ve çalışamayacak derecede malullükleri resmi sağlık kurulu raporu ile tespit edilenler için süresiz olarak ödeneğin verilmesine devam olunur.)

c)Kendileri hesabına ticaret yapan veya gerçek veya tüzel kişiler yanında her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışan çocuklar (Öğrenim yapmakta iken tatil devresinde çalışanlar hariç.)

d) Burs alan veya Devletçe okutulan çocuklardır.

37. Özürlü bir birey; 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu kapsamından emekli iken vefat eden anne ya da babasına ait emekli maaşını hak kazanabilir mi?

Ölüm tarihinde iyileştirilmesi olanaksız hastalıklarının ve veya sakatlıklarının çalışmalarına engel olduğu sağlık kurulunca onaylanacak raporla tespit edilenlere muhtaç olmaları şartıyla, ölüm tarihindeki yaşları ne olursa olsun ölüm tarihini izleyen aybaşından, sonradan bu şekilde malul ve muhtaç duruma düştükleri anlaşılanlara kendileri veya veli veyahut vasileri tarafından Sandığa müracaat tarihlerini takip eden aybaşından itibaren aylık bağlanır.

Aylık almakta iken yukarıdaki açıklamalar kapsamına girmedikleri aynı şekilde anlaşılanların aylıkları, yaşları dolayısıyla aylıklarının kesilmesi gereken tarihte kesilmeyerek ödenmeye devam edilir.

38. Özürlü bir birey; 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamından emekli iken vefat eden anne ya da babasına ait emekli maaşına hak kazanabilir mi?

Çocuklardan 18 yaşını, öğrenim yapması halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmamış olan veya çalışamayacak durumda malul bulunan ve Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan erkek çocuklarla yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan ve Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi bir işte çalışmayan, buralardan gelir veya aylık almayan kız çocuklarının her birine aylık bağlanır.

39. Özürlü bir birey; 1479 sayılı Bağ-Kur Kanunu kapsamından emekli iken vefat eden anne ya da babasına ait emekli maaşına hak kazanabilir mi?

Çocuklardan 18 yaşını (veya orta öğrenim yapması halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını)doldurmamış veya yaşları ne olursa olsun çalışamayacak durumda malul bulunan çocukları ile geçimini sağlayacak başka bir geliri olmamak koşulu ile yaşları ne olursa olsun evlenmemiş kız çocuklarının her birine maaş bağlanır.