Kekik ve Nane Yağının Antibakteriyel Aktivitesi

Kekik ve Nane Yağının Antibakteriyel Aktivitesi

Kekik (Thymus sp.) ve Nane (Mentha sp.) Yağının Antibakteriyel Aktivitesi

Ülkemizde şifalı bitki olarak yaygın kullanımı olan Thymus sp.(kekik) ve Mentha sp. (nane) yağlarının anti-bakteriyel etkisini araştırdığımız bu çalışmada, metanol çözgeni ile hazırlanan bitki yağları kullanılmıştır. Bu bitki yağları E. coli bakterisi üzerinde denenmiştir. Kullanılan farklı iki bitki yağının, E. coli bakterisi üzerinde anti-bakteriyel aktivitesi denenmiştir. Mentha bitkisinin Thymus’a oranla daha fazla anti-bakteriyel etkisi olduğu saptanmıştır.

Birçok bitki yüzyıllardan beri şifalı olduğu düşüncesiyle halk arasında yaygın olarak kullanılmaktadır. Dünya ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de deneme yanılma yöntemiyle bulunmuş şifalı bitkiler olarak anılan birçok bitki tıp alanında hastalıkların tedavisinde etkin bir şekilde kullanılmaktadır (1). Bitkilerin bu şekilde çalışıldığı alan “etnobotanik” olarak adlandırılmaktadır.

Dünya sağlık teşkilatı (WHO)’nın 91 ülkede yaptığı araştırmaya göre tedavi amaçlı kullanılan tıbbi bitkilerin toplam çeşidi 20.000 civarındadır. Bunlardan 500 kadarının üretiminin yapıldığı kaydedilmektedir. Ayrıca değişik amaçlarla kullanılan bitkilerin çok azı farmokopilerde (Kodeks) kayıtlıdır. Örneğin Türk kodeksinde kayıtlı bitki sayısı 140 civarındadır. Oysa halk arasında tıbbi amaçla kullanılan bitki sayısı bu rakamın çok daha üstündedir (2).

Anti-bakteriyel kemoterapi konusunda tüm dünyada araştırmalar yoğun bir şekilde sürdürülmektedir (3,4).

Halk arasında bitkisel tedavi amacıyla yaygın bir biçimde kullanılan Thymus, önemli ihracat ürünlerimizden biridir. Ülkemizde 35 tür ile temsil edilen bu bitki >1.500 m rakıma sahip alanlarda yetişmekte ve halk arasında nezle, grip, öksürük, boğaz iltihabı, balgam söktürücü, mide, karın, baş ağrılarında kullanılmaktadır.

Ayrıca yapılan araştırmalar, bu bitkinin kolesterol miktarını düzenlediği, kan sirkülasyonunu hızlandırdığı, sindirimi kolaylaştırarak iştah açtığı, hafızayı güçlendirmede etkili olduğu ve uykusuzluğa iyi geldiği belirlenmiştir [www.bitkisel-tedavi.com]. Ayrıca, Thymus içerdiği yüksek karvakrol oranı nedeniyle gıdaların bozulmadan saklanmasında, böcek öldürücü olarak ve yabancı otları kontrol etmede kullanım alanı bulmaktadır. Bitkinin önemli etken maddesi olan uçucu yağların ise kana karışıp, bronşiyal kasları etkileyerek, krampları iyileştirdiği de bilinmektedir.

Çalışmamızda kullanacağımız diğer bitki yağımız olan serin ve nemli iklimleri seven, organik topraklarda daha iyi gelişen, kendine özgü hoş bir kokusu bulunan Mentha sp. (nane) olup, bu bitkinin sindirim sistemini düzenlediği, spazm ve gaz giderici etkisi olduğu, ağız kokusunu giderdiği, iştahsızlığa iyi geldiği ve bağışıklık sistemini güçlendirmede etkili olduğu rapor edilmiştir. Bitki, ayrıca halk arasında astım ve bronşitin tedavisinde kullanılmaktadır. Bunların yanı sıra şekercilik, lavantacılık ve eczacılıkta da Mentha (nane) bitkisinden yararlanılır.

Şifalı bitki olarak çok sayıda kullanım şekli olan Thymus sp.(kekik) ve Metnha sp. (nane)’nin ticari amaçla satılan uçucu yağlarının, özellikle dezenfektan ve antiseptik olarak kullanıldığı bilinmektedir. Bu nedenle, buradaki çalışmada Thymus sp. ve Mentha sp. bitkilerinin ticari amaçla satılan yağlarının dış ortamlarda patojen olan Escherichia coli bakterisi üzerindeki anti-bakteriyel özellikleri araştırılmıştır.

Materyal
Bu çalışmada zengin bir besi ortamı olan Luria-Bertani (LB) (pH 7.0) kullanılmıştır. Bu besi yerinin içeriği Çizelge 1’de verilmiştir. Besiyerleri 100 ml kapasiteli erlenlerde 20 ml besiyeri olacak şekilde 20 dakika 121°C’de 1 atm basınç altında otoklav edilmiştir.
Ortamlara eklenen nane ve kekik yağları benzer şekilde ancak stok solüsyonlar olarak ayrı otoklav edilmiş ve oda sıcaklığına gelen besi ortamlarına %5, %15 ve %25 son yoğunluklarda olacak şekilde ilave edilmiştir.

Çizelge 1. Luria-Bertani (LB) Besiyerinin İçeriği (g L-1)
NaCI - 10
Pepton - 10
Yeast ekstrat - 5



E. coli bakterisi bir gece önceden 37 oC 200-rpm’de üretilip bekletildi. Deney öncesinde deneyin yapılacağı ortam ve deney materyalleri sterilize edildi. Hazırladığımız besi yerlerine kontrol grupları hariç kekik ve nane yağ stok solüsyonlarından %5, %15 ve %25 son yoğunluğu verecek şekilde ilave edildi. Daha sonra besi ortamlarına E. coli bakterisinin LB içinde yapılmış gece kültürlerinden 250 µl ilave edildi. Erlenler 37 oC ve 200 rpm’deki etüve bırakıldı. Değişik zaman aralıklarında bakterilerin çoğalmaları spektrofotometrik olarak 600 nm dalga boyunda ölçüldü.

Araştırma Bulguları ve Tartışma
Farklı konsantrasyonlar içinde hazırlanan yağların E. coli bakterisine uygulanması sonucunda, kekik ve nane yağlarının bu bakteri üzerinde yoğunluğa dayalı bir inhibisyona sebep oldukları belirlenmiştir. En güçlü inhibisyon şeklinin nane yağı ile gerçekleştiği saptandı. Yaptığımız araştırmadan elde ettiğimiz bulgular grafik 1 ve 2’de belirtilmiştir. ,



Grafik 1. Değişik yoğunluklarda Thymus sp. yağının zamana bağlı olarak E. coli üzerindeki anti-bakteriyel etkisi

Grafik 1 incelendiğinde, içerisine Thymus (kekik) yağı eklenmemiş olan kontrol grubundaki E. coli bakterisi, zamanla doğru orantılı olarak üremiştir. %5, %15 ve %25’lik konsantrasyonlar şeklinde hazırladığımız kekik yağının E. coli üzerinde etkili olduğu belirlendi. Konsantrasyon farklarını dikkate aldığımızda ise konsantrasyonun en yüksek olduğu %25 oranında kekik yağı içeren grubun, E. coli üzerinde antibakteriyel aktivitesinin en fazla olduğu saptandı. Bu sonuç bize konsantrasyon artışına bağlı antibakteriyel aktivitenin de arttığını gösterdi. Kontrol grubuna göre, 4. saatte %25’lik konsantrasyonda bakterilerde 2.7 kat 8. saatte %5’lik konsantrasyonda 3 kat,12. saatte %15’lik konsantrasyonda 3.2 kat ve 24. saatte ise %25’lik konsantrasyonda 4.4 kat azalış saptanmıştır.


Grafik 2. Değişik yoğunluklarda Mentha sp. yağının zamana bağlı olarak E. coli üzerindeki anti-bakteriyel etkisi İçeriğinde Mentha (nane) yağı kullanmadığımız kontrol grubunda zamanla bakteri üremesinin devam ettiği gözlendi. %5, %15 ve %25’lik konsantrasyonlarda hazırlamış olduğumuz gruplarda, Mentha (nane) yağının anti-bakteriyel özellik göstererek bakterisi üremesini engellediği saptanmıştır. Değişik konsantrasyonlardaki değerler kontrol grubu ile kıyaslandığında genelde 3.75 kat daha fazla anti-bakteriyel özellik gösterdiği rapor edildi (Grafik 2). Burada dikkatimizi çeken Mentha (nane) yağının en düşük konsantrasyonda bile bakteriler üzerinde etkili olduğudur.

Farklı konsantrasyonlarda kullandığımız Mentha sp. (kekik) ve Thymus (nane) yağını zamana oranla karşılaştırdığımızda nane yağının E. coli üzerinde anti-bakteriyel aktivetisinin daha fazla olduğu saptanmıştır. Mentha sp (nane) yağının en düşük konsantrasyonunda dahi Thymus sp.(kekik) yağından daha fazla anti-bakteriyel etkiye sahip olduğu saptanmıştır.

Sonuç olarak,
Thymus sp. ve Mentha sp. yağının anti-bakteriyel özelliğe sahip olduğu saptanmıştır.
Yapılan ölçümler ile Mentha sp. yağının Thymus sp yağına oranla anti-bakteriyel aktivitesinin fazla olduğu gözlemlenmiştir.
Halk tarafından piyasadan temin edilen Thymus sp. ve Mentha sp. yağlarının anti-bakteriyel kullanabilirliği kanıtlanmıştır. Ancak bu bitki yağlarının anti-fungal ve anti-mikrobiyal çalışmalarının yapılması gerektiği saptanmıştır.
Anti-bakteriyel krem, sabun, şampuan ve diş macunlarının bu tip bitki yağlarıyla üretilerek Thymus sp. ve Mentha sp. yağının kozmetik ve temizlik sanayinde kullanabileceği tespit edilmiştir.

Kaynaklar:
1) www.wikipedia org
2) Artemisia absinthium L.’un Antimikrobiyal aktivitesi. J. Of Biology, 23:377-384
3) Cormician ve Pfaller, 1998
4) Espinel ve Ingroff, 1998