Kukla Yapımında Dikkat Edilecek Noktalar

Kukla yapımında dikkat edilecek bazı noktalar şunlardır:
 Çocukların yaşları, gereksinimleri ve ilgileri dikkate alınarak kukla karakteri ve çeşidi belirlenmelidir.
 Karakteri en iyi yansıtabilecek kukla çeşidine karar verilmelidir. Büyük bir
alanda oynatılması düşünülen kuklaların büyük hazırlanması, daha küçük
alanlar için ise uygun boyutlarda kuklaların seçilmesi gerekebilir.
 Karakterin özelliğine ve çeşidine göre uygun malzemeler seçilmelidir.
 Kuklada kullanılan malzemelerin birbiriyle uyumu, kuklanın görünüş özellikleri bakımından estetik olması çocukların ilgisini etkileyecektir.
 Kuklalar çocukların güvenliğini tehlikeye sokacak unsurlar taşımamalıdır.
Parçalarının birbirine çok iyi tutturulmuş olması ve çocukların yutabileceği
parçaların olmaması gereklidir. Kuklada batıcı, delici materyallerin
kullanılmaması ya da çok iyi sabitlenerek tehlikesinin ortadan kaldırılması
şarttır.
 Kuklanın çeşidinin belirlenmesinde kuklayı kullanacak kişinin yeteneği de çok önemlidir. İpli kukla, gölge kukla gibi kuklaları kullanmak oldukça deneyim gerektirir.
 Kuklanın dayanıklı olması uzun süre kullanılmasını sağlayacaktır. Seçilen
malzemenin ve yapım tekniklerinin dayanıklılığı sağlayacak nitelikte olmasına dikkat edilmelidir.
 Kukla yapımında artık malzemelerin mümkün olduğunca kullanılarak ekonomik bir şekilde kukla hazırlamaya özen gösterilmelidir.

Kuklada Bulunması Gereken Temel Özellikler

Okul öncesi çocukları için hazırlanacak olan kuklalar da kukla yapım tekniği çok önemli değildir. Bu dönem çocuklarının hayal dünyaları o kadar geniştir ki konuşturabileceğiniz veya hareket verebileceğiniz her şeyden bir kukla hazırlanabilir. Hangi teknikle çalışırsanız çalışın yüz cildinin gergin, çene, burun ve göz bölgelerinin belirgin, alın çıkıntısının orantılı bir biçimde olmasına özen gösterilmelidir.

Kuklanın baş kısmı, kıyafetlerinden daha dikkat çekici şekilde hazırlanmalıdır.
Kukla başı boyamak önemlidir. Sevimli ve canlandırılmak istenen karaktere uygun bir ifade verilmelidir. Özellikle gözler, kuklaya yaşam unsuru veren özelliklerdendir. İri parlak gözler, büyük burun ve kulaklar, kırmızı yanak ve dudaklar kuklayı sevimli ve ilgi çekici hale getirmektedir.
Kuklanın ağız kısmının hareketli olması kuklayı daha ilgi çekici hale getirmektedir. Karakterin yüz ifadelerini daha etkili bir şekilde verebilmek için ağız kısmının elastik olması özellikle ağzı hareket edebilen kuklalar için önemli bir özelliktir.

Kukla Yapımında İzlenecek Aşamalar

Öğretmenin yapacağı veya çocuklara yaptıracağı kuklanın yapımında öncelikle yapılacak kuklanın planlanması, kullanılacak araç-gerecin ve malzemenin hazırlanması gerekmektedir. Bu hazırlıklar tamamlandıktan sonra kuklanın yapım aşamasına geçilebilir.

Kuklanın Planlanması

Kuklanın planlanmasında izlenecek aşamaları aşağıda belirtildiği gibi sıralayabiliriz:
 Kukla çeşidini belirleme
 Kukla karakterini belirleme
 Malzeme seçimi
 Kukla kalıbını hazırlama

Kukla Çeşidini Belirleme

Kukla yapmaya karar verdiğiniz zaman yapılacak ilk iş ne tür bir kukla yapacağınızı tespit etmektir. Karakteri en iyi yansıtacak ve kullanımı kolay olabilecek kukla çeşidi belirlenir. Yapacağınız bu kukla ip kuklası, el kuklası, çomak kukla vb. olabilir.

Kukla çeşidinin belirlenmesinde dikkat edilecek başka bir ölçüt de kuklayı kullanacak kişi ya da kişilerin kukla kullanımı ile ilgili yeterliliğinin olmasıdır. Sınırlı kukla oynatma becerilerine sahip birinin çok eklemli bir ipli kukla kullanması güç olabilir.

Kukla Karakterini Belirleme

Kukla yapımında en önemli hususlardan biri de hangi karakterin yapılacağına karar vermektir. Bu karakterler; kadın, erkek, çocuk, yaşlı, genç vb. olabileceği gibi çeşitli hayvan karakterleri ve masal kahramanları da olabilir. Karakter belirlendikten sonra, bu karakterin sahip olduğu özellikler ayrıntılı olarak tanımlanmalı, kuklayı yaparken bu özellikler göz önüne alınmalıdır.

Kuklanın planlanmasında karakterin önemi

Karakteri belirlemede ikinci husus gösteri için tek bir kuklanın yeterli olup
olmayacağına karar vermektir. Bazen birbirini tamamlayan birkaç karakteri bir arada kullanmak gerekebilir.

Malzeme Seçimi

Kuklanın karakteri belirlendikten sonra kuklayı hangi malzemelerden yapmak
istediğimizi tespit etmemiz gerekmektedir. Tahtadan, kumaştan, mukavvadan, deriden vb. malzemelerden kukla malzemesi seçilebilir. Seçilen karakter ve kukla çeşidinin en iyi gerçekleşebileceği malzemelerin belirlenmesi çok önemlidir. Örneğin eldiven kukla ya da ağzı hareket edebilen kukla için esnek bir kumaşın, el kuklası için ise daha tok bir kumaşın tercih edilmesi gerekir. Karakterin özelliğine göre renk seçimi de önemlidir. İyi bir kukla ancak doğru malzemelerle yapılabilir.

Kukla Kalıbını Hazırlama

Bazı kukla çeşitlerinde kalıp çıkarmak gerekebilir. Çeşitli dergilerde ve kitaplarda verilen hazır kalıpları kullanabileceğiniz gibi, bazı uyarlamalar yaparak da gereksinimlerinize uygun hale getirebilirsiniz.
Baş ve vücudu oluşturmak için büyüterek kullanabileceğiniz örnek bir model
aşağıdaki resimde gösterilmektedir. Diğer kukla çeşitlerinde de vücut için elbise hazırlarken bu örnekten yararlanabilirsiniz.
Uygun kalıbınız yoksa dolgu oyuncak ve kuklaların üzerinden de kalıp çıkararak kukla yapabilirsiniz.

Kukla Yapımında Kullanılacak Araç, Gereç ve Malzemeyi Hazırlama

Uzun bir uğraş ve emeği gerektiren kuklaları yaparken sağlamlığın ön planda
olmasına dikkat edilmelidir. Bu yüzden kukla yapımında kolay yırtılabilen, kolay bozulabilen malzemeler tercih edilmemelidir.

Kuklalar hem öğretmen hem de çocuklar tarafından kullanılacağı için kukla yapımında kullanılan malzemelerin hafif olmasına özen gösterilmeli, çocuğun oynatmakta zorlandığı kuklalar çocuğa verilmemelidir.
Çocuklara yaptıracağımız kukla çalışmalarında kullanılacak araçların çocuğa zarar vermeyecek türde olmasına dikkat edilmelidir. Sivri uçlu makas ve maket bıçakları çocuklar tarafından kullanılmamalıdır.

Kukla yapımında kullanılan temel malzemeler aşağıda belirtilmektedir. Kukla
yapımında kukla çeşidine ve karaktere göre pek çok farklı malzeme kullanılabilir.
 Kâğıt hamuru, seramik hamuru ve kil
 Kâğıt çeşitleri: El işi kâğıdı, resim kâğıdı, karton, mukavva, şeffaf kâğıtlar,
alüminyum folyo vb.
 Kumaş: Peluş, kadife, pazen, keçe v.b. her çeşit kumaş kullanılabilir.
 İp: Her kalınlıkta doğal veya sentetik ip çeşidi
 Tahta, plastik kutular, deri, süet, vinleks (yapay deri)
 Boyalar (Sulu boya, guaj boya, pastel boya, simli boyalar vb.)
 Boya fırçaları
 Makas, iğne, iplik, tığ, şiş
 Çeşitli kalınlıkta bantlar
 Plastik pullar, düğmeler, boncuklar
 Renkli tüyler, hayvan tüyleri
 Artık kumaşlar, doğadan toplanan artık malzemeler (kozalaklar, yapraklar, ağaç
kabukları, kurumuş çiçekler)
 Elyaf, pamuk
 Kukla yapacak kişi kendi yaratıcılığına ve malzeme olanaklarına göre uygun seçimi yapabilmelidir.

Kuklayı Yapma
Kuklanın çeşidini, karakterini, kullanılacak malzemeyi ve karakterinize uygun
kalıbınızı hazırladıktan sonra kuklayı yapmaya başlayabilirsiniz. Aşamalı olarak tamamladığınız kuklalarınızı şekillendirip boyayabilirsiniz. Kukla, estetik özelliklere uygun olmalı ve karaktere sadık kalınarak hazırlanmalıdır.
Kukla yapımında son aşama kukla karakterine uygun giysilerin seçilmesi ve dikimidir.

Örerek, dikerek veya çeşitli kâğıtlardan, kartondan da kesip yapıştırarak kıyafet hazırlanabilir.

Kuklayı Erken Çocukluk Eğitim Kurumlarında Uygulama

Her okul öncesi eğitim kurumunda basit de olsa bir kukla sahnesi bulunmalıdır. Kukla sahnesi çok basit olabildiği gibi özel olarak da hazırlanabilir. Önemli olan hazırlanan sahnenin oynatılacak kuklaları tamamlayıcı nitelikte olmasına dikkat edilmelidir.

Artık günümüzde bu konuda esnek davranılmakta belirli ölçülerde ve kurallarda oyun ortamı düşünülmemektedir. Sınıf içerisinde bulunan ve kukla sahnesi haline getirilebilecek her eşyadan kukla sahnesi olarak yararlanılabilir (masa, sandalye, koltuk, kapı, beyaz eşya kutuları vb.). Kukla oynatan kişinin görünüp görünmemesi de o kadar önemli değildir, daha
çok kişisel tercihe bağlıdır.

Kuklalar kuklacının elinde hayat bulan karakterlerdir. Kukla oynatırken kukla ile bütünleşmek önemlidir. Kendisindeki enerjiyi canlandırdığı karaktere taşıyarak onun gibi düşünme, hareket etme, ses ve konuşma becerisi ile kukla oynatılır.
Kukla oynatırken birden fazla düşünce ve davranış aynı anda yansıtılmamalıdır. Karakterin düşünceleri, hareket, ses ve konuşmalarla koordinasyon kurularak belirgin bir şekilde ifade edilmelidir.
Okul öncesi eğitim kurumlarında kuklaları oynatmadan önce ayna karşısında kuklaları hareket ettirmek, seslendirmek, onlarla konuşmak ön hazırlık olarak önemlidir.
Kukla oynatırken kuklanın bakış yönünü iyi ayarlamak gerekir. Karşılıklı
konuşmalarda kuklanın yüzü konuştuğu karaktere yönelmeli, izleyici ile konuşuyorsa yüzü izleyiciye dönük olmalıdır. Sınıf karartılarak anlatım yapılacaksa (gölge kuklası) çocuklar bu durumdan haberdar edilmelidir.
Kukla oyunu başlangıcında ve bitişinde ritim aletleri kullanmak, oyuna uygun şarkılar söylemek veya herhangi bir müzik aletinden yararlanmak oyunu daha zevkli ve ilginç hale getirebilir.

Hazırlanan Kuklayı Değerlendirme

Okul öncesi eğitim kurumlarında çocukların yaratıcılığa yönelmesi ve kendilerini ifade becerileri kazanmalarında kuklalar önemli bir yer tutmaktadır. Öğretmen okul öncesi eğitim kurumlarında dayanıklı kuklalar hazırlayarak iyi bir arşiv oluşturabilir. Bu arşiv kukla köşesinde sergilenerek değerlendirilebilir. Bu şekilde kuklalar yıllarca kullanılabilir. Çocuklarla birlikte hazırlanan kuklalarda bu köşeye konabilir.

Çocuklar kendilerinin yaptıkları kuklalarla oynamaktan büyük keyif alacaklardır. Yıpranan, parçaları kopan kuklaların onarımını öğretmen kendisi yapabileceği gibi çocuklarla birlikte de yapabilir. Kuklalar köşeye çocukların rahatça alıp kullanabilecekleri şekilde yerleştirilmelidir.

Okul öncesi eğitimde kullanılmak üzere hazırlanan kuklalar günlük program içinde yer alan serbest zaman etkinlikleri, ana dili çalışmaları, uykuya geçişte ve uyku sonrası belirli süreler içinde oynatılabilmelidir.

Çeşitli kukla karakterlerini kullanarak bir öykü çocuklar tarafından canlandırılabilir. Bu öykü çocuklara okunabilir, anlatılabilir, kasetten dinletilebilir, videodan, CD’den izletilebilir. Öyküde geçen konuşmaların ezberletilip kuklalarla canlandırılması, sunulması okul öncesi eğitimde asla düşünülmemelidir. Önceden seçilmiş bir öykü varsa; öykünün kısa,
çocuklar tarafından kolay anlaşılır, karşılıklı konuşmaların kısa veya kendi sözcükleriyle ifade edebilecekleri, kendi düşüncelerini katabilecekleri özelliklerde olmasına dikkat edilmelidir.

Kaynak: Çocuk Gelişimi Ve Eğitimi - Kuklalar, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı,
Ankara, 2013